O WYSTAWIE

Stojącego na płaszczyźnie pustej, ciągnącej się w nieskończoność, miażdży osamotnienie, a lęk do obłędu prowadzi. Ten, kto pierwszy wbił cztery pale i złączył je w dom, spełnił wielki czyn indywidualnego odgraniczenia swego istnienia od Niedającego się objąć, przemierzyć, zjednoczyć. Ukształtował tem samem przestrzeń, swoją przestrzeń. Znalazł miarę dla siebie samego. Te słowa Alfreda Kuhna pochodzące z 1930 r. są zawsze aktualne. Każdy świadomie czy nie wyznacza swoją bezpieczną przestrzeń. Dla artystów należących do Kazimierskiej Konfraterni Sztuki tą przestrzenią, czy to w sensie mentalnym czy fizycznym, stał się Kazimierz Dolny. I nie ma w tym nic dziwnego. Artystyczna historia tego miejsca pokazuje, że zjeżdżali tu wszyscy, od realistów po awangardę. Pisać o genius loci to za mało. Trzeba przyznać, że nie byłoby wyjątkowości Kazimierza jakby nie literaci, muzycy i artyści. Kolejne pokolenia malarzy budowały artystyczną tradycję Miasteczka. Znakomicie, że nadal istnieje grupa, która naznacza to miejsce sztuką. Ze świadomością tradycji, ale niezależnie, po swojemu. W tej ograniczonej przestrzeni ujawnia się bezkres artystycznych możliwości i nieograniczoność interpretacji malarskich. Piękna i dobra jest ta różnorodność. Artyści wypowiadając się poprzez własną ekspresję podejmują ważne dla siebie problemy.

Rozstrzygnięcia plastyczne łączą się z komentarzem do rzeczywistości wewnętrznej i świata wokół nas. U wszystkich Konfratrów ważna jest plastyczna autonomia obrazu, z nieuniknionym zapisem idei. Jednak każdy ukazuje świat w różnych jego aspektach. Gdy przyglądają się miejscu, tworzą inny jego zapis, a z tego powstaje istna wielowątkowa księga. Krzysztof Krzyr Raczyński mocnym kolorem konstruuje pejzaże. Wprowadza wręcz geometryczny ład jakby szukał porządku w otaczającym nas świecie. Płaszczyzny, rytmy, skosy wzmocnione są plastycznie. Czujemy mięsistość farby i fakturowość płótna. Artysta podkreśla tym samym kontrast pomiędzy rzeczywistością a obrazem, a co za tym idzie niweczy mimetyzm. Jeżeli wręcz geometryczny rygor, często zachwiany, jest strukturą świata, to niezaprzeczalnie nakłada się na nią cała sfera doznań, emocji. I wtedy tworzy się pełnia. Agnieszka Mitura próbuje wydobyć tę sferę i zapisać ją w sposób uniwersalny, tak żebyśmy uchwycili konkretne pojęcia. I udaje się to artystce. Najczęściej patrzący nie mówi – widzę rzekę, łąkę, las, ale dostrzega nostalgię, tajemnicę, radość, smutek. Mitura nie sprowadza pejzażu do praw natury, ale humanizuje go. Pozbawia konkretności, unika szczegółów i tymi niedomówieniami pobudza do skojarzeń. Zbigniew Strzyżyński doprowadza krajobraz do granicy, na której balansująca rzeczywistość przechyla się w stronę nierzeczywistości. Artysta zadaje pytanie, czy sztuka może dotknąć tego, co duchowe? Na pewno malarstwo Strzyżyńskiego tę duchowość sugeruje.

Poprzez szczeliny, pęknięcia chcemy zajrzeć w głąb, jakbyśmy oczekiwali, że dojrzymy, to co jest dla nas tajemnicą, czymś nienamacalnym. Jerzy Krzysztoporski materializuje tę transcendencję. Boskość, która jest światłem przemienia się w wodę, a ta spadając z góry niczym wodospad łączy nas z Bogiem. Jest tu teologia ujęta w piękną metaforę. Ale głównym bohaterem jest człowiek uwikłany w metaforyczne konstelacje. Krzysztoporski świat przemienia w poezję, żeby uchwycić najdrobniejsze jego niuanse. Człowiek to duchowość i cielesność. A nawet gdy Platon mówił, że dusza jest uwięziona w ciele, przyznawał, że musimy dbać o jego piękno. Mariusz Płoszaj-Mazurek dostrzega wyjątkowość kobiet doprowadzając ich cielesność do zmysłowości, która wynika z naturalnej dla człowieka seksualności. Artysta podkreśla ją nie tylko gestem, ułożeniem ciała, ale także ubiorem czy gadżetem. Dostrzegamy nie tylko zabawę formą, ale przede wszystkim grę, w której zderzają się dwa pierwiastki: żeński i męski - ucieleśniony w artyście. Inny świat tworzy Magdalena Brennenstuhl. Buduje go plamami, wprowadza miękką linią. Jest to rzeczywistość skonstruowana z sylwet, syntetyczna, z wyraźnymi elementami komentującymi całość. Czujemy niepokój, wiemy, że świat składa się z dobra i zła. Prace artystki przypominają, że musimy być w tym świecie uważni. Brennenstuhl operuje znakiem, który określa rzeczywistość.

Powróćmy do miejsc. Są wymowne, mają własną tożsamość. Konrad Kucza-Kuczyński poszukuje tej tożsamości. Ukazuje strukturę pejzażu czy wypełniającej pracę architektury, zatrzymując je w czasie. Artysta prezentuje miejsca, które odczytuje jako swoje. Zapisuje je w pamięci i odtwarza bez zbędnych szczegółów to, co pozostaje w niej najważniejsze. Prace Kuczy-Kuczyńskiego pokazują istotną dla człowieka relację ja-świat. To jak Buberowski dialog, spotkanie, w którym doświadcza się pełną autentyczność.

Marek Andała także przygląda się otaczającej rzeczywistości. Wycina mały jej fragment, którego piękno tkwi w jego niepięknie i ułomności. Stare drzwi, obdrapany mur, spróchniałe drewno naznaczone są jakąś historią, stają się oddzielnym bytem, który mówi o czasie, przemijaniu czy wręcz odchodzeniu. Silne kontrasty, świetlistość nadają szlachetności, a jednocześnie wydobywają nierealność.

Ten drobny punkt na ziemi, który się rozrasta i zasłania całą mapę, jak o Kazimierzu Dolnym pisał Anatol Stern, skupia artystów, którzy utożsamiają się w pełni z tym miejscem, ale odchodząc od kazimierskości sztuki, przynależą do sztuki w ogóle.

Dorota Seweryn Puchalska

O wystawie w Qadransie Qltury (8:57 - 11:05)  >>